انجام فیزیوتراپی سکته مغزی چه مزایایی برای بیمار دارد؟

هنگامی ‌که فرد دچار سکته مغزی می‌‌شود یکی از عروق خونی درون مغز مسدود یا پاره می‌شود که گاهی اوقات منجر به آسیب دیدگی دائمی یا حتی مرگ خواهد شد.

انواع سکته مغزی

سکته مغزی به دو دسته تقسیم می‌شود که به شرح زیر می‌باشد:

سکته مغزی ایسکمیک

حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد از بیماران در آمریکا دچار سکته مغزی ایسکمیک می‌شوند که در این نوع سکته جریان خون رسانی به یک نقطه از مغز متوقف می‌شود و به این ترتیب از ارسال اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز به سلولهای مغز جلوگیری خواهد شد. این امر باعث می‌‌شود که طی مدت کوتاهی سلول‌های مغز شروع به از بین رفتن نمایند.

علت مسدود شدن یکی از عروق مغز تشکیل پلاک یا توده‌های چربی درون دیواره شریان‌های مغز و گردن است که باعث بسته شدن یا تنگ شدن فضای رگ خواهد شد. این توده‌های چربی باعث ترومبوز مغزی یا آمبولی خواهند شد. درد ترومبوز مغزی یک لخته خون درون شریان به وجود می‌آید و در آمبولی مغزی، لخته‌های خونی می‌توانند در هر قسمت از سیستم گردش خون به وجود بیایند و از دیواره شریان یا قلب جدا شوند و از طریق جریان خون به عروق مغز برسند. این امر باعث سکته مغزی ایسکمیک خواهد شد.

سکته مغزی هموراژیک

در سکته مغزی هموراژیک یکی از عروق خونی درون مغز پاره می‌شود یا شروع به نشت خون به درون فضای بافت مغز خواهد کرد. هنگامی ‌که خون درون بافت مغز تجمع پیدا کند باعث افزایش فشار در آن ناحیه خواهد شد. بالا بودن فشار خون می‌‌تواند باعث بروز این نوع سکته مغزی شود و خون وارد فضای مخصوص شود. این اختلال به علت بروز یک مشکل در شریان به وجود می‌‌آید که آنوریسم نام دارد.

ریسک بروز سکته مغزی در افرادی که پدر و مادر یا اعضای خانواده آنها دچار سکته مغزی شده اند بیشتر از سایرین است.
با بالا رفتن سن ریسک بروز سکته مغزی افزایش پیدا می‌‌کند و پس از ۵۵ سالگی هر ۱۰ سال یک بار احتمال بروز آن تشدید خواهد شد.
قبل از سن ۵۵ سالگی مردان بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند اما پس از ۵۵ سالگی ریسک بروز آن در میان زنان و مردان برابر است. با این حال زنان بیشتر از مردان به علت سکته مغزی فوت می‌کنند.
افرادی که در گذشته سابقه سکته مغزی را داشته اند بیشتر از دیگران دچار سکته خواهد شد. در ۴۸ تا ۷۲ ساعت اول پس از سکته قلبی احتمال بروز سکته مغزی بسیار بالا است. به همین دلیل باید بیمار فوراً به پزشک مراجعه کند تا تغییرات نورولوژیکی ایجاد شده تشخیص داده شود و درمان گردد.
بالا بودن فشار خون شایع‌ ترین دلیل بروز سکته مغزی است و کنترل پرفشاری خون باعث می‌شود احتمال بروز سکته مغزی و حمله قلبی کاهش پیدا کند.
بیماری‌های قلبی و عروقی از قبیل نارسایی احتقانی قلب، حمله قلبی در گذشته، فیبریلاسیون شریان و بیماری دریچه آئورت ریسک بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
احتمال بروز سکته مغزی در افراد سیگاری دو تا سه برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری است. استعمال دخانیات به طرز قابل توجهی ریسک بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
ذرات چربی باعث تنگ شدن شریان‌های کاروتید می‌‌شوند و این امر منجر به محدود شدن جریان خون رسانی به مغز خواهد شد و احتمال بروز آمبولی مغزی را افزایش خواهد داد.
احتمال بروز سکته مغزی در افراد دیابتی ۲ برابر بیشتر از دیگران است. افرادی که دچار دیابت، پرفشاری خون، چاقی و بالا بودن سطح کلسترول خون هستند بیشتر از دیگران دچار سکته مغزی خواهد شد.
بالا بودن سطح کلسترول بد خون و پایین بودن سطح کلسترول خوب باعث می‌شود احتمال بروز سکته افزایش پیدا کند.
افرادی که دچار اضافه وزن هستند بیشتر از دیگران در معرض خطر سکته قرار می‌گیرند.
نداشتن فعالیت جسمانی و ورزش نکردن دو عامل مهم در بروز پرفشاری خون و سکته مغزی محسوب می‌شوند. ورزش و پیاده روی و روزی ۳۰ دقیقه فعالیت جسمانی باعث می‌شود احتمال بروز سکته مغزی کاهش پیدا کند.
افرادی که از قرص ضد بارداری استفاده می‌کنند یا تحت درمان با هورمون تراپی قرار دارند به ویژه اگر سیگاری هستند و بیش از ۳۵ سال سن دارند بیشتر از دیگران دچار سکته خواهند شد. احتمال بروز سکته مغزی در زنانی که تحت درمان با هورمون قرار دارند افزایش پیدا می‌کند.

علائم و نشانه‌های سکته مغزی چیست؟

در صورتی که شما دچار هریک از علائم و نشانه‌های سکته شدید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید یا با شماره اورژانس تماس بگیرید. برخی از علائم شایع سکته مغزی به شرح زیر می‌باشد:

فلج شدن ناگهانی بازو، دست، پا یا یک طرف از صورت
اختلال ناگهانی در صحبت کردن یا درک کردن جملات دیگران
بروز مشکلات ناگهانی بینایی از قبیل تاری دید یا دوبینی
از دست دادن ناگهانی هماهنگی اعضای بدن و اختلال تعادل
سردرد شدید و ناگهانی بدون دلیل مشخص
بروز ناگهانی ضعف و سرگیجه یا بی حسی

سکته مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک به انجام معاینات جسمانی می‌‌پردازد تا به این نتیجه برسد که آیا شما دچار سکته مغزی شده اید یا خیر. سپس درخواست آزمایشات تشخیصی از قبیل آزمایش خون یا ادرار، نوار قلب، نوار مغز یا سایر روش‌های عکسبرداری را خواهد داد. برخی از روش‌های عکسبرداری که مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:

آرتریوگرافی

آرتریوگرافی روشی است که شریان‌های موجود در مغز را نشان می‌دهد که معمولاً در عکسبرداری ساده توسط اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند. در صورتی که سایر روش‌های تشخیصی نتوانند علت بروز سکته را نشان دهند پزشک درخواست انجام این روش را خواهد داد. برای انجام این روش پزشک برش کوچکی را در کشاله ران ایجاد می‌کند و یک کاتتر که یک لوله نازک و انعطاف پذیر است را با دقت فراوان به درون شریان و و شریان کاروتید ارسال خواهد کرد. سپس پزشک به تزریق یک ماده رنگی به درون کاتتر می‌‌پردازد تا در عکسبرداری توسط اشعه ایکس به وضوح دیده شوند.

اولتراسونوگرافی کاروتید

این دستگاه به ارسال امواج صدا به درون بافت‌های گردن می‌پردازد و تصاویری را روی صفحه مانیتور نشان خواهد داد. تصاویر به دست آمده و تنگ شدگی شریان‌های کاروتید را نمایش خواهد شد.

سی تی اسکن

این روش عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس تصاویر سه بعدی را از بافت مغز، عروق خونی مغز و گردش خون در آن نشان خواهد داد.

آنژیوگرافی با رزونانس مغناطیسی

این روش از یک میدان مغناطیسی قوی برای نشان دادن شریان‌های گردن و مغز استفاده می‌کند.

اسکن ام آر آی

اسکن ام آر آی با استفاده از یک میدان مغناطیسی قدرتمند به تهیه تصاویر سه بعدی از بافت مغز می‌‌پردازد و معمولاً از آن برای تعیین محل آسیب دیدگی مغز ناشی از سکته ایسکمیک استفاده خواهد شد.

توانبخشی پس از سکته مغزی

هدف از دنبال کردن برنامه توانبخشی پس از سکته، بهبود توانایی عملکردی بیماران ناشی از آسیب دیدگی بافت مغز است. توانبخشی پس از سکته مغزی به افزایش کیفیت زندگی بیمار و بهبود استقلال او کمک خواهد کرد.

شدت بروز عوارض حاصل از سکته مغزی و توانایی بهبود پس از سکته در همه بیماران یکسان نیست. تحقیقاتی که در این رابطه انجام شده است نشان داده که سیستم اعصاب مرکزی در بازآموزی مهارت‌های زندگی و به دست آوردن توانایی‌های از دست رفته خود عملکرد متفاوتی دارد. برخی از این توانایی‌ها عبارتند از هماهنگ بودن حرکات ‌پا به منظور درست راه رفتن یا انجام دادن فعالیت‌های روزمره از قبیل لباس پوشیدن و دوش گرفتن. در مواردی که مهارت‌های کلامی بیمار مختلف شده است و نمی‌تواند صحبت کند به بازآموزی مهارت برقراری ارتباط نیاز خواهد داشت. همه متخصصین عقیده دارند که برنامه توانبخشی پس از سکته یک عامل مهم در بهبود شرایط جسمانی بیماران و به دست آوردن مجدد توانایی حرکتی آنها است. برنامه توانبخشی در بیمارستان و پس از تایید سکته در بیمار آغاز خواهد شد و پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز باید ادامه پیدا کند تا بیمار توانایی جسمانی بهتری داشته باشد. هدف از دنبال کردن برنامه توانبخشی بهبود قابلیت عملکردی بیمار به منظور افزایش استقلال او و کاهش نیاز به دیگران است. برنامه توانبخشی با تشویق بیمار به منظور یادگیری مجدد مهارت‌های ضروری که پس از سکته از بین رفته اند، همراه می‌باشد.

چگونه فیزیوتراپی و توانبخشی پس از سکته به بهبود بیماران کمک می‌کنند؟

پس از بروز سکته مغزی بیمار به توانبخشی و فیزیوتراپی نیاز خواهد داشت. برنامه فیزیوتراپی علاوه بر بهبود سلامت جسمانی بیمار در بهبود سلامت ذهن او نیز تمرکز دارد. اقداماتی که در برنامه درمان پس از سکته پوشش داده می‌‌شوند به شرح زیر می‌باشند:

فیزیوتراپی
انجام فعالیت‌های خاص به کمک فناوری
فعالیت‌های عاطفی

فیزیوتراپی

هدف از انجام برنامه فیزیوتراپی بهبود توانایی حرکتی بیمار و پیشگیری از وابسته شدن او به طور کامل به اعضای خانواده است. افرادی که دچار سکته مغزی شده اند توانایی حرکتی خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل برای انجام امور روزمره به دیگران نیاز دارند. فیزیوتراپی به این بیماران کمک می‌کند دوباره توانایی حرکتی خود را به دست بیاورند و اعتماد به نفس و استقلال آنها افزایش پیدا کند.

انجام دادن فعالیت‌های خاص به کمک فناوری

در برخی موارد ورزش درمانی به تنهایی پاسخگوی شرایط جسمانی بیمار نیست و باید از فناوری به منظور کمک به تقویت توانایی جسمانی بیمار و افزایش استقلال او بهره گرفت. به طور منظم از فناوری برای کمک به بیماران استفاده می‌‌شود که به منظور راه رفتن به دیگران وابسته هستند. استفاده از جریان الکتریکی در برخی از نقاط خاص بدن که به علت سکته از کار افتاده اند می‌شود مجدداً توانایی عملکردی خود را به دست بیاورند.

فعالیت‌های عاطفی

مسائل عاطفی یکی از جنبه‌های بسیار مهم از نیازهای جسمانی بیماران سکته مغزی است. فردی که سکته کرده است اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و دچار افسردگی خواهد شد. فرآیند بهبود پس از سکته مغزی علاوه بر تقویت توانایی جسمانی بر آموزش بیمار و اعضای خانواده او به منظور سپری کردن دوران بحران عاطفی پس از سکته تمرکز دارد.

هدف از انجام فیزیوتراپی و توانبخشی پس از سکته مغزی چیست؟

متخصص فیزیوتراپی با استفاده از روش‌های درمانی مختلف می‌‌تواند با توجه به نیازهای جسمانی و عاطفی بیمار به طراحی یک برنامه مناسب بپردازد. برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی پس از سکته مغزی با توجه به نیازهای خاص بیمار چهار هدف اصلی را دنبال می‌کند که به شرح زیر می‌باشند:

بهبود توانایی حرکتی بیمار
بهبود توانایی برقراری ارتباط با دیگران
بهبود مهارت‌های شناختی
بهبود توانایی راه رفتن

فیزیوتراپی و توانبخشی برای بهبود توانایی حرکتی بیمار

برنامه فیزیوتراپی و توانبخشی پس از سکته مغزی بر روی تقویت بیمار به منظور به دست آوردن مجدد توانایی‌های حرکتی تمرکز دارد. سکته مغزی بر روی قدرت و هماهنگی عضلات بدن تاثیر می‌گذارد به همین دلیل برای به دست آوردن قدرت جسمانی بیمار به تمرینات ورزشی مخصوص نیاز خواهد داشت.

فیزیوتراپی و توانبخشی برای بهبود مهارت ارتباطی

بروز اختلال در مهارت‌های ارتباطی پس از سکته مغزی بسیار شایع است و در موارد شدید بیمار به طور کامل توانایی صحبت کردن خود را از دست خواهد داد که به این وضعیت آفازیا می‌گویند. آفازیا فقط محدود به صحبت کردن نیست و باعث اختلال در درک کلام دیگران، خواندن و نوشتن خواهد شد. گفتار درمانی به منظور به دست آوردن مهارت‌های برقراری ارتباط یک بخش بسیار مهم در برنامه توانبخشی پس از سکته مغزی محسوب می‌‌شود.

فیزیوتراپی و توانبخشی برای بهبود مهارت‌های شناختی

تعداد زیادی از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند مهارت‌های شناختی خود از قبیل حافظه، پردازش اطلاعات، آگاهی از محیط، مهارت‌های اجتماعی و توانایی قضاوت کردن را از دست می‌‌دهند. روش‌های درمانی مختلفی برای بهبود مهارت‌های شناختی بیماران پس از سکته مغزی وجود دارد و به آنها کمک می‌کند دوباره به شرایط سابق برگردند.

فیزیوتراپی و توانبخشی برای بهبود توانایی راه رفتن

شاید بتوان گفت یکی از مهمترین جنبه‌های فیزیوتراپی و توانبخشی پس از سکته کمک به بیمار برای به دست آوردن توانایی راه رفتن است. بیمار می‌تواند برای بهبود توانایی راه رفتن خود از عصا، واکر، ویلچر و بریس مخصوص زانو استفاده کنند.

توانبخشی پس از سکته مغزی چقدر طول می‌کشد؟

در تعداد زیادی از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌ اند فرایند توانبخشی مدت بسیار زیادی طول می‌‌کشد اما به طور کلی فرآیند بهبود در همه بیماران یکسان نیست. برخی از بیماران طی مدت چند هفته یا چند ماه بهبود پیدا می‌کنند اما فرایند بهبود در تعداد دیگری از آنها چند سال طول می‌کشد.

به طور کلی بهبودی پس از سکته مستلزم صرف زمان و تلاش است. فیزیوتراپی با هدف کمک به بهبود بیماران سکته مغزی، افزایش توانمندی، افزایش استقلال و بهبود اعتماد به نفس آنها انجام می‌شود.