توانبخشی عصبی عبارت است از آموزش فرد مبتلا با هدف کمک به وی برای کسب استقلال فیزیکی، روانی، اجتماعی، و حرفه ای تا حد ممکن در خانواده و اجتماع متناسب با شدت بیماری او و محدودیت های محیطی.
توانبخشی فرایندی است که در آن فرد مبتلا نقش اصلی را در طرح ریزی درمان و تعیین اهدافی که برای او اهمیت دارد ایفاء می کند تا کیفیت زندگی اش افزایش یابد. به عبارت دیگر، برای فرد مبتلا توانبخشی انجام نمی شود بلکه توانبخشی فرایندی است که توسط فرد مبتلا، و با هدایت، حمایت و کمک متخصصین تیم توانبخشی عصبی انجام می شود. در توانبخشی عصبی، تبعات روانی ناتوانی و همچنین محیط اجتماعی مورد توجه قرار می گیرند.
پروسه توانبخشی عصبی
وظایف اعضای تیم متخصصین در توانبخشی عصبی عبارتند از:
1- همکاری با فرد و خانواده اش
2- دادن اطلاعات و مشاوره صحیح در باره ناتوانی، تاریخچه طبیعی، پیش آگهی و …
3- توجه به نیازها و نظرات فرد مبتلا و خانواده اش
4- همکاری با سایر اعضای تیم توانبخشی و کار تیمی
5- در صورت لزوم ارتباط با مراقبین و حامیان اصلی فرد مبتلا
6- کمک به تثبیت و عملی کردن اهداف توانبخشی که برای فرد مبتلا و خانواده اش بخصوص از لحاظ اجتماعی مناسب هستند.
پروسه توانبخشی بر پایه اهداف درمانی و توانبخشی تنظیم می شود. اولین هدف، تعیین هدف استراتژیک دراز مدت واقع بینانه است. پس از آن، قدم های کوچکی که باید برای رسیدن به هدف درازمدت برداشته شوند تعیین می شود.
○ توانبخشی عصبی
طبقه بندی مبتلایان نورولوژیکی
مبتلایانی که از خدمات توانبخشی عصبی بهره مند می شوند اساسا به پنج دسته تقسیم می شوند:
1- افرادی که در طی یک دوره زمانی بطور خودبخودی بهبودی کامل پیدا می کنند (مثل سکته مغزی خفیف)
2- افرادی که بطور پیوسته بهبود می یابند و ممکن است به عملکرد قبل از بیماری برسند یا نرسند (مثل سکته مغزی یا ضایعه تروماتیک مغزی متوسط)
3- افرادی که بهبودی زیادی پیدا نمی کنند و سطحی از ناتوانی باقی می ماند اما مقداری پیشرفت و بهبودی درآنها ممکن است رخ دهد (مثل سکته مغزی یا ضایعه تروماتیک مغزی شدید)
4- افرادی که به آهستگی بدتر می شوند (مثل بیماری پارکینسون و اسکلروز متعدد)
5- افرادی که متاسفانه بیماریشان بطور پیوسته و سریع پیشرفت می کند (مثل بیماری نورون محرکه)
توانبخشی عصبی می تواند به بهبود بیماران گروه دوم و سوم که بیماری آنها متوسط و شدید است کمک قابل ملاحظه ای بکند. همچنین توانبخشی عصبی در بهبود بیماران گروه چهارم یعنی بیماری پارکینسون و اسکلروز متعدد موثر است. بیماران گروه اول نیز که بیماری آنها خفیف است به کسب اطلاعات و مشاوره با اعضای تیم توانبخشی نیاز دارند. بیماران گروه آخر نیز به حمایت اعضای تیم توانبخشی عصبی برای تسکین علائم نیاز دارند.
توانبخشی علم و هنر توانمندسازی افراد مبتلا به نقص های جسمی، ذهنی، و حسی ناشی از اختلالات عصبی است که حاصل کار جمعی متخصصین پزشکی ، توانبخشی ، فرد مبتلا و خانواده اش می باشد.
توانایی مغز انسان برای سازگاری (نوروپلاستیسیته) علت اثربخشی توانبخشی عصبی در بیماران مبتلا به بیماری های نورولوژیکی است.