ناتوانی عضلات بدن و عدم توانایی درانجام حرکات متوالی، یکی از متداول ترین عوارض سکته مغزی است. بیمار دچار نوعی اختلال عملکرد حرکتی اش می شود که بر زندگی روزانه اش تاثیر می گذارد و مانع از این می شود که بتواند مستقل از اطرافیانش زندگی کند.
گری راندال دانشمند علوم شناختی از انجمن بیماران سکته مغزی می گوید: «این اختلال باعث می شود که فرد نتواند حرکات را بصورت متوالی انجام دهد. یا اینکه در ترتیب حرکات دچار مشکل می شود. بعنوان مثال به یک بیمار یک چای کیسه ای داده ایم. او بدون اینکه توجهی به فنجانی که باید برای اینکار استفاده کند، چای کیسه ای را بلافاصله در ظرف شکر می اندازد. و می بینید که بعد چای کیسه ای دیگری بر می دارد، و این اشتباه را تکرار می کند.»
برای بهبود زندگی کسانی که از سکته مغزی نجات پیدا کرده اند، چه کاری می توان انجام داد؟ دانشمندان پروژه ای پژوهشی در اروپا سیستمی را آزمایش کرده اند که می توان آن را سیستم تواندهی شخصی برای بیمارانی نامید که از عوارض سکته مغزی رنج می برند. این پروژه تحقیقاتی “نظارت بر اداراک بیمار” (CogWatch) نام دارد.
هدف این پروژه طراحی ابزاری است که به بیماری که از نارسایی های جسمانی و ادراکی ناشی از سکته مغزی رنج می برد، کمک کند و به این ترتیب، کیفیت زندگی اش را بهبود بخشد.
پژوهشگران این طرح، وسایل معمولی خانه را طوری طراحی کرده اند که هوشمند باشند. روی صفحه نمایشی که با این وسایل در ارتباط هستند، خطاهای بیمار مشخص می شود و برای غلبه بر این خطاها و انجام کار ساده ای مثل درست کردن یک فنجان چای، به بیمار راهنمایی های لازم داده می شود.
گری راندل می گوید: «آزمایشها نشان می دهد که می توانیم کاری کنیم که بیماران سکته مغزی کمتر خطا کنند و کارها را سریعتر انجام دهند.»
استفن و ریتا چندی پیش دچار سکته مغزی شدند. دانشمندان تلاش می کنند تا پیامدهای ناشی ازاین آسیب را در زندگی روزمره آنها کاهش دهند. این دو نفر داوطلبانه برای آزمایش این سیستم در این پروژه اروپایی شرکت کرده اند.
ریتا می گوید: «چهار پنج ماه با صندلی چرخ دار حرکت می کردم. بعد مقداری درمان انجام شد و توانستم با واکر و بعد هم با عصا حرکت کنم. و بعد از این که به کمک فیزیوتراپیست توانستم با عصا راه بروم، دیگر چیزی جلودار من نیست. می خواهم آنقدر تلاش کنم تا کاملا بهبود پیدا کنم.»
استفن رایت هم می گوید: «سکته مغزی سبب شد از نظر جسمی ناتوان شوم. مغزم به خوبی قبل کار می کند. همیشه مغزم خوب کار می کرد و هنوز هم سریع فکر می کنم، اما سرعت انتقالم همیشه خوب نیست.»
این فناوری کجا و تحت چه شرایطی طراحی شده است؟ بخشی از کار طراحی و ساخت ابزارهای پیچیده الکترونیک این سیستم در دانشگاه بیرمنگام در بریتانیا به انجام رسیده است. این ابزارهای هوشمند، حسگرهای پیچیده ای دارند که خودبخود راستاگزینی ظرف، حرکت فرد و قدرت وی در دست گرفتن ظرف را گزارش می دهند. اطلاعات بدون استفاده از سیم، به ابزاری مرکزی مخابره می شود.
این سیستم شامل مسواکهای هوشمند نیز هست. مارتین راسل، مهندس علوم کامپیوتری از دانشگاه برمینگام برای توضیح کاربرد این ابزار، مثال بلند کردن پارچ توسط بیمار را می زند. وی می گوید: «وقتی پارچ را بلند می کنم، حسگرها دیگر به میز فشار وارد نمی کنند، در نتیجه معلوم است که پارچ از روی میز بلند شده است. سیگنال شتاب سنج نشان می دهد که پارچ در حرکت است. سیگنالهای شتاب سنج نشان می دهد که به لیوان نزدیک می شود. همینطور وقتی آن را خم می کنم تا شیر را در فنجان بریزم، شتاب سنج، سیگنالهای ویژه ای می فرستد که از آنها می توان فهمید که پارچ کج شده است.»
این دستگاه علاوه بر کسانی که از سکته مغزی جان به در برده اند، می تواند در توانبخشی به بیماران آلزایمر و یا کسانی که دچار آسیب مغزی شده اند، نیز به کار بیاید.
پژوهشگران می گویند که این ابزار طی ده سال آینده به بازار خواهد آمد و می تواند بعنوان دستیار درمانگر عمل کند.
آلن وینگ، روانشناس از دانشگاه برمینگام و مسئول هماهنگ کننده این پروژه اروپایی می گوید: «تراپیستها معمولا به خانه بیماران نمی روند. اما می توان این سیستم را به خانه بیمار برد. بیمار می تواند در خانه تمرین کند و تراپیست می توانند تمرین بیمار را ببینند و اندازه گیری انجام دهند. بنابر این، فکر می کنیم این سیستم برای کار تراپیست مفید است. گرچه هیچوقت نمی تواند جای وی را بگیرد.»
